W systemach demokratycznych pozycja prezydenta jest zróżnicowana. W jednych państwach partycypuje on w zarządzaniu państwem i jest postacią kluczową. W innych z kolei pełni funkcje głównie reprezentacyjne i bardziej skupia się na kontrolowaniu poczynań rządu. Kim jest prezydent i jaką rolę odgrywa w państwie? Czy jest to postać znacząca, czy raczej polityczny figurant o znaczeniu symbolicznym? Jak poprawnie zdefiniować urząd prezydenta?
Popularna definicja urzędu prezydenckiego
Prezydent jest uznawany za głowę państwa i gwaranta jego ciągłości. Stanowi ciało wykonawcze, które w krajach takich jak Polska ma określone prerogatywy. Są one regulowane przez najwyższy akt normatywny. Zatem kim jest prezydent i jaką pełni funkcję w państwie? Warto się temu przyjrzeć.
- Prawo veta. Prezydent dysponuje możliwością zawetowania ustawy oddanej do głosowania przez ciało ustawodawcze.
- Inicjatywa ustawodawcza. Prezydent może zaproponować własną ustawę, która następnie poddawana jest pod głosowanie przez ciało legislacyjne (w krajach takich jak USA nie jest to oficjalnie możliwe).
- Zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi. Głowa państwa stoi na szczycie łańcucha dowodzenia w razie pojawienia się takiej konieczności. Jest zwierzchnikiem sił zbrojnych.
- Funkcje reprezentacyjne. Prezydent każdego państwa, w tym i Polski reprezentuje kraj poza jego granicami.
W kontekście urzędu prezydenckiego warto podkreślić, iż definicja w zasadzie sprowadza się do tego, iż jest on głową państwa. Napisać o najwyższym urzędniku w państwie, że jest figurantem to ignorancja pierwszej wody. Gdziekolwiek byśmy nie spojrzeli na mapie świata, tam nigdzie prezydent nie odgrywa roli politycznego figuranta. Od decyzji prezydenta zbyt wiele zależy.
Czy urząd prezydenta wszędzie wygląda tak samo?
Systemy polityczne dominujące w różnych miejscach na ziemi znacznie różnią się od siebie. Istnieje złoty podział na ten urząd ze względu na kadencyjność. Prezydent kadencyjny sprawuje swój urząd przez określony czas. Jest wybierany w głosowaniu powszechnym lub pośrednim. W krajach demokratycznych jest to absolutna norma. W krajach niedemokratycznych nierzadko spotykanym zjawiskiem jest prezydentura dożywotnia, kiedy to głowa państwa pozostaje nią do końca swojego życia.
Modele prezydenckie potrafią się różnić i w samym obrębie państw demokratycznych. O ile prezydent RP może wysuwać propozycję ustaw, o tyle amerykańska głowa państwa nie może tego robić osobiście. Różnice widoczne są również w prowadzeniu polityki zagranicznej. Prezydent RP nie kształtuje polityki międzynarodowej swojego państwa. Za to odpowiedzialny jest rząd. W Stanach Zjednoczonych głowa państwa kształtuje linię polityki międzynarodowej za pośrednictwem swoich sekretarzy. To taka jaskrawa różnica między modelem polskiej i amerykańskiej prezydentury.